Vormgevers van digitale inclusie: Koen Baakman
Achter de schermen van de verschillende digitale inclusie initiatieven in Rotterdam staat een team van gedreven professionals. Een van hen is Koen Baakman, Coördinator en onderzoeker Digitale Inclusie bij de Bibliotheek Rotterdam. We spraken hem niet alleen over zijn werk, maar ook over zijn persoonlijke motivatie, de uitdagingen binnen digitale educatie en hoe hij innovatie inzet om digitale toegankelijkheid bij Rotterdammers te verbeteren.
Met een opleiding als beeldend kunstenaar en achtergrond als componist verloopt Koen’s carrière allesbehalve traditioneel. ‘Ik ben begonnen als medewerker basisvaardigheden bij de Bibliotheek, meer als bijbaan naast mijn muziek,’ vertelt hij. ‘Maar toen kwam er een vacature voor Coördinator Digitale Inclusie voorbij en dat sloot eigenlijk perfect aan bij een andere grote interesse van mij: educatie en maatschappelijke impact.’ Zijn achtergrond in kunst en muziek helpt hem in zijn huidige rol op onverwachte manieren. ‘Omdenken en metaforisch denken, vaardigheden die je in de kunstwereld leert, zijn ongelooflijk nuttig als het gaat om digitale educatie. We leren deelnemers niet alleen hoe iets werkt, maar vooral hoe ze zelf problemen kunnen oplossen.’
Samen impact maken op het gebied van digitale inclusie
De Bibliotheek Rotterdam speelt een dubbelrol in het Netwerk Digitale Inclusie. Ze organiseert activiteiten en trainingen om Rotterdammers digitaal vaardiger te maken en heeft daarnaast een coördinerende rol binnen het netwerk. Koen legt uit: ‘Het netwerk wordt overzien door de Bibliotheek, maar we zijn niet de baas ervan. Wij zijn de aanjager, de verbinder, en faciliteren de netwerkbijeenkomsten.’ Het enthousiasmeren en verbinden van verschillende organisaties blijft een belangrijk aandachtspunt. ‘Veel organisaties reageren positief zodra ze kennismaken met het netwerk, maar er zijn ook nog veel partijen die er simpelweg niet van op de hoogte zijn. Onze uitdaging is om hen te bereiken en te laten zien hoe we samen meer impact kunnen maken.’
‘We leren deelnemers niet alleen hoe iets werkt, maar vooral hoe ze zelf problemen kunnen oplossen.’
Als het gaat om het organiseren van activiteiten doet de Bibliotheek meer dan alleen lesgeven. ‘Veel mensen denken bij digitale inclusie aan computercursussen,’ zegt Koen. ‘Maar het gaat veel dieper. Deelnemers komen naar ons toe met bepaalde angsten, onzekerheden en vooroordelen over technologie. Onze docenten werken niet alleen als instructeurs, maar ook als begeleiders die helpen om drempels te verlagen.’ Een opvallend aspect is de weerstand die sommige deelnemers voelen. ‘Deelnemers hebben een slechte ervaring gehad, bijvoorbeeld met internetbankieren of phishing,’ legt Koen uit. ‘Ze horen een verhaal over iemand die gehackt is, en ineens wantrouwen ze alle digitale diensten. Onze uitdaging is om dat vertrouwen terug te geven.’
Onderzoek, doorontwikkeling en innovatie op het gebied van digitale inclusie
Een van de belangrijkste taken als Coördinator Digitale Inclusie bij de Bibliotheek Rotterdam is het ontwikkelen en coördineren van educatieve programma’s. ‘We bieden computercursussen, smartphone cursussen en themalessen aan. Naast deze structurele cursussen organiseren we themalessen over onder andere veilig internetten en digitale nalatenschap. Die onderwerpen zijn ontzettend populair. Mensen realiseren zich vaak pas tijdens zo’n workshop Digitaal Nalatenschap hoeveel persoonlijke gegevens er online staan en wat er met die informatie gebeurt na overlijden.’
‘Het faciliteren van zo’n klikmoment, dat is waar we het voor doen.’
De komende jaren wil het programma Digitale Inclusie het cursusaanbod verder uitbreiden en optimaliseren. ‘In 2024 hebben we vijftien smartphone cursussen georganiseerd, terwijl we er maar tien hadden gepland. In 2025 willen we dit aantal zeker verdubbelen.’ Daarnaast is er een groeiende focus op onderzoek en innovatie: ‘Ik bestudeer voortdurend hoe we ons aanbod kunnen verbeteren. Wat werkt wel? Wat niet? Hoe kunnen we onze doelgroep beter bereiken?’ Hij noemt een recent voorbeeld: ‘Uit onderzoek blijkt dat volwassenen beter leren door metaforen en herhaling. Dat hebben we direct toegepast in onze cursussen. We maken lastige digitale onderwerpen begrijpelijker door ze te vergelijken met alledaagse situaties. Ik analyseer continu hoe we onze aanpak kunnen verbeteren. Dat is niet iets wat me is opgelegd, maar iets wat ik zelf belangrijk vind. Inmiddels is het een vast onderdeel van mijn werk geworden.’
Op de vraag wat hem het meeste motiveert, hoeft Koen niet lang na te denken: ‘Het zit hem in de kleine overwinningen. Een deelnemer die wekenlang worstelt en dan ineens zegt: ‘Ik snap het!’. Of iemand die dankzij onze cursus eindelijk zelfstandig een online formulier kan invullen. Het creëren van zo’n klikmoment, dat is waar we het voor doen.’
